Sinds 2015 toeren we met de boot door Nederland. Tijdens onze eerste tocht door Overijssel vallen we van de ene verbazing in de andere. Over de imposante bebouwing van Vollenhove, de massieve zeesluis van Blokzijl, het dijkdorp Kuinre. Geweldig! Inmiddels zijn we bijna heel Nederland door gevaren. Onderweg verzamelen we bijzondere verhalen. Dit is het verhaal van de slechte kaart van Kuinre.
Rommelig-charmant
Het is een prachtige vaartocht, vanaf Ossenzijl over de Linde. We varen eerst achterlangs Kuinre, komen aan het eind een schutsluis tegen en varen dan aan de andere kant van het dijkdorp in dezelfde richting terug. Het verstilde Kuinre is wat rommelig-charmant, met de opvallende grote kerk en de Waag bovenop de dijk. Het ruikt er naar historie en dat blijkt te kloppen. We stuiten op beruchte roofridders, levendige boterhandel, een enorme vissersvloot en op florerende scheepswerven.
Havenstad
Natuurlijk zijn we met de auto ook vaak voorbij Kuinre gereden. Over de dijk, de brug en dan hoeps, de polder in. Dat Kuinre vroeger een welvarende havenstad was kwam niet in ons op. Pas nu we er langs varen, beseffen we de enorme gevolgen van de drooglegging van de Noordoostpolder: Kuinre werd compleet afgesloten van het IJsselmeer.
Slechtste kaart
Natuurlijk zijn er meer voormalige Zuiderzeeplaatsen die de verbinding met het open water hebben verloren, zoals Elburg, Harderwijk, Vollenhove, Bunschoten. Maar daar kun je nog via randmeren naar het IJsselmeer varen. Kuinre heeft de allerslechtste kaart getrokken: het is de enige Zuiderzeehaven die is vastgeklonken aan de polder. Hoe kan het dat de plaats zo’n beroerde plek in de geschiedenis heeft gekregen?
Geld natuurlijk
Bij de plannenmakerij rond de aanleg van de Noordoostpolder was het de bedoeling om Kuinre in ruil voor de afsluiting twee vaarwegen te geven: eentje door de polder naar het IJsselmeer (met schutsluis) en eentje naar Lemmer. Maar er moest weer eens bezuinigd worden en omdat de haven van Kuinre er toch al niet te florissant bij lag, werd besloten de kanalen te schrappen.
Woede en verdriet
Tot grote woede en verdriet van de inwoners van Kuinre. Dat de haven er slecht bij lag was de schuld van de provincie Overijssel! Ze overwogen zelfs zich aan te sluiten bij Friesland!
Wat het nog schrijnender maakt is dat de Kuindervaart al grotendeels klaar was. Het kanaal stopt op een paar honderd meter van Kuinre. Nadat het eerst gebruikt werd als vuilstort voor de nieuwe polderbewoners, is het water nu het domein van de sportvissers van hengelsportvereniging HSV Poldervoorntje. Het schijnt dat je er goed op karpers kunt vissen.
Inmiddels is er een sluis gebouwd waarmee de Linde en de ‘Kuinder of de Tjonger’ (zo heet het riviertje echt!) aan elkaar gesmeed zijn en je in ieder geval via smalle watertjes om het dijkdorp heen kunt varen. Het voormalige havenhoofd is in ere hersteld en ligt op de oorspronkelijke plek, een eind buiten het dorp, midden in het gras. Als een pijnlijke herinnering aan het verleden.
Pijnlijk, want al snel bleek dat Kuinre niet alleen beroofd was was van het Zuiderzeewater, maar dat ook het grondwater werd ‘gestolen’. Dat had alles te maken met de beslissing om geen randmeer aan te leggen tussen de polder en het oude land.
Verzakkingen
Zonder die waterbuffer om het waterpeil te regelen, haalden de pompen in de lager gelegen Noordoostpolder veel grondwater uit het omliggende gebied. Daardoor verdroogde het oude land, met als gevolg de verzakking van gebouwen en het uitsterven van planten en dieren. Al snel werd overwogen om alsnog een randmeer aan te leggen tussen het oude en het nieuwe land. Maar de politieke ontwikkelingen rond de nasleep van de oorlog in voormalig Joegoslavië zaten in de weg.
"Kijk alleen maar naar de Noordoostpolder; daar is destijds geen randmeer aangelegd. Daar is van geleerd door bij die andere polders wel randmeren aan te leggen" Dick Stellingwerf, ChristenUnie, in Flevolands Geheugen
Srebrenica
Want een meerderheid van de Tweede Kamer wilde alsnog een randmeer Noordoostpolder aanleggen, schrijft Flevolands Geheugen. Maar een dag voordat de maatregel in stemming kwam, viel het kabinet over Srebrenica. Het plan verdween in de prullenbak en kwam er nooit meer uit.
Opnieuw slechte kaart
Geen randmeer, maar wel een nieuwe sluis, waardoor je weer een mooie vaartocht kunt maken. Maar voordat jullie nu allemaal massaal die kant op gaan: de vaste bruggen in het traject zijn maar 2.60 meter hoog en de maximale diepgang van het vaarwater is 1 meter. Alleen lage schepen met een beperkte diepgang kunnen dus een rondje Kuinre varen. Zo heeft Kuinre opnieuw een slechte kaart getrokken, al kun je je afvragen of dat erg is. Wij houden wel van de stilte….
Tip: Rondje Ossenzijl-Kuinre-Schoterzijl-Ossenzijl
Attentie!
Meer lezen over de Zuiderzee? Het boek Polderkoorts van Emiel Hakkenes is een aanrader! Als je het boek koopt via onderstaande link, dan krijgen wij een kleine commissie die we gebruiken om de website up-to-date te houden. Dank alvast!
Bronnen: RTV Oost, Flevolands Geheugen, boek Polderkoorts van Emiel Hakkenes, http://www.stellingwerven.dds.nl/
Leuk artikel, Marieke! Levendig en mooi aangekleed. Leest lekker weg!
Thx Frank!
Wat een nieuwe kijk op de NO polder. ben bezig met een paar stukken te schrijven over de havenmonumenten in de huidige polders, ben bij het haven hoofd gaan kijken om ook de sfeer te voelen.. mogen we een paar stukken overnemen met bronvermelding in het blad TAGRIJN van Botterbehoud?
Erik Smit
hoofdredacteur