Tussen Hindeloopen en Stavoren ligt Koudum. We varen er vaak langs op weg naar een mooie ligplaats in de Swarte Walde…We hebben geen idee dat in Koudum vroeger een echte zeeheld woonde. Totdat we een expositie bekijken in het Fries Scheepvaartmuseum. Over een vergeten Friese zeevaarder die aan de andere kant van de wereld oorlog voerde in opdracht van de Hollandse stadhouder.
Jacob Benckes
Op zich niet zo gek: Koudum lag vroeger vlakbij de Zuiderzee. Heel wat inwoners verdienden de kost op het water. Onder hen deze kapitein-ter-zee Jacob Benckes, geboren in 1637 in Koudum en overleden in 1677 in Tobago.
Tobago?
Wapenfeit
Details over het leven van onze Jacob Benckes kun je vinden op Wikipedia. Hij is inderdaad overleden op Tobago, een eiland voor de kust van Zuid-Amerika. Vooral deze zin intrigeert: Zijn belangrijkste wapenfeit, de herovering van Nieuw-Nederland in 1673, is hem om politieke redenen nooit toegekend.
Nieuw-Nederland
Op Nieuw-Nederland lag Nieuw-Amsterdam, oftewel New York! Tussen Koudum en Tobago is dus van alles gebeurd. Het is aan schrijver Jan de Vries uit Koudum te danken dat we weten wat er achter die intrigerende zin schuilt.
Complot
De Vries schreef er een boek over: “Verzwegen zeeheld”. Niet vergeten, maar verzwegen, want volgens de Koudumer schrijver schuilt er een heel complot achter de herovering van Nieuw-Nederland. In het kort: Rond 1664 was Nieuw-Nederland – zoals de naam al aangeeft eerder een Nederlandse kolonie – in bezit van Engeland. Nederland was in een bloedige zee-oorlog met Engeland verwikkeld. Om vrede te krijgen bedacht stadhouder Willem III een list: Nieuw-Nederland terug veroveren op de Engelsen. Op deze manier had hij wisselgeld om een einde te maken aan de strijd.
Vergeten of verzwegen
En Willem wilde die klus graag laten klaren door kapitein-ter-zee Jacob Benckes, in dienst van de Admiraliteit van Amsterdam. Maar als bekend werd dat de opdracht van de Amsterdamse Admiraliteit – lees Willem III – kwam, kreeg-ie nog veel meer ruzie met Engeland. Om dat te voorkomen werd een kapitein van de Admiraliteit van Zeeland naar voren geschoven.
Mooi verhaal
Deze Zeeuw Cornelis Evertsen kreeg zogenaamd min of meer per ongeluk Nieuw-Nederland in handen, waarbij Benckes een ondergeschikte rol zou hebben gehad. Zo leek het alsof Amsterdam en Willem III er niks mee te maken hadden. Maar niets is minder waar, heeft schrijver De Vries uitgedokterd: alle eer kwam toe aan de Fries Jacob Benckes. Enfin, lees het zelf maar. Het is een mooi verhaal.
Tobago
Na de herovering van Nieuw-Nederland kreeg Benckes in 1676 de opdracht om het strategisch gelegen Tobago voor de kust van Venezuela op de Fransen te veroveren. Nieuw-Walcheren heette het eiland in de tijd. De missie slaagde en Benckes liet er fort Sterrenschans bouwen. Maar het eiland bleef niet lang in Nederlandse handen.
De slag om Tobago
Want de koning van Frankrijk wilde Tobago uit alle macht terug. Een eerste poging om het eiland terug te veroveren mislukte. Een jaar later lukte het wel: de Fransen schoten een mortier precies in het kruithuis van het fort. Jacob Benckes en driehonderd van zijn mannen gingen mee de lucht in. De stoffelijke resten van de Friese zeeheld zijn achtergelaten op Tobago. Het enige dat van hem rest is zijn naam op de zerk van zijn vrouw in de Nicolaaskerk van Stavoren en een straatnaambord in Koudum.
Wij kwamen onze vergeten of verzwegen zeeheld op het spoor door een expositie in het Fries Scheepvaartmuseum in 2018. Wil je er meer over weten? Het boek van Jan de Vries is verkrijgbaar bij de Walburg Pers.
Nog een echt gebeurd avontuur lezen? Klik op de foto!
