Vijf kwartier van huis - Varen met de Canicula

Een rondje van 458 kilometer en maar vijf kwartier van huis

Hoewel we met onze Canicula bijna door heel Nederland zijn gevaren, hebben we Groningen en Drenthe grotendeels links laten liggen. Dat komt omdat we wonen en werken in de regio en de provincies goed kennen, met de auto dan. Maar omdat we dit jaar tijdens onze vaarvakantie door familie-omstandigheden dichter bij huis willen blijven, kiezen we voor een rondje Drenthe, Duitsland, Groningen en Friesland. Het rondje is weliswaar 458 kilometer lang, maar we zijn in deze vier weken maar op zo’n vijf taxikwartieren van ons huis in de Drentse hoofdstad, mocht er nood aan de man zijn.

Lees ook: En we gaan met z’n allen naar de Veenvaart toe

De Canicula Pieter Marieke Vijf taxikwartieren — Op de Hoogeveense Vaart

Toerist in eigen regio

Jullie herkennen het vast wel: het voordeel van ’toeristje spelen in eigen regio’ is dat we nu alles kunnen bekijken waar we doorgaans in de auto aan voorbijrijden. Zo hebben we bijvoorbeeld Meppel eens goed verkend en het Van Gogh Huis in Nieuw-Amsterdam bezocht. Echt superleuk! Waar we nog meer zijn geweest, gaan we nog niet verklappen, want dat zien jullie allemaal voorbij komen in de volgende video’s van onze reis. Het eerste filmpje is inmiddels klaar! Mocht je ‘m nog niet gezien hebben, dan kan dat hier!

In deze video varen we vanuit Friesland naar Nieuw-Amsterdam

Nare prikkers op voetstuk

Uit de video zou je kunnen afleiden dat heel Meppel zoemt van de muggen. Er zullen ook wel een paar echte tussen zitten, maar het gaat nu vooral om beelden van muggen. Achter de Grote- of Mariakerk zijn zelfs een paar van die nare prikkers op een voetstuk gehesen! Waarom? Dat heeft alles te maken met een heul oud volksverhaal en dat gaat als volgt:

Meppeler Muggen

Op een avond hing er een dikke zwarte wolk om de Meppeler toren. ‘Brand!’, dachten de bewoners. Ze haalden snel emmers uit hun huizen om met water uit de gracht het vuur te lijf te gaan. Maar opeens was daar een snuggere inwoner – of wellicht eentje met betere ogen – die ontdekte dat het helemaal niet ging om een rookwolk, maar om een grote zwerm muggen! Sindsdien worden geboren Meppelers ‘muggen’ genoemd. En hoewel het ooit een spotnaam was, dragen de inwoners ‘m tegenwoordig met trots!

De Canicula Meppel Muggen — Muggen zijn in Meppel zelfs op een standbeeld verheven

Verdwenen grachten

Jaren geleden was er veel meer water om bluswater uit te putten, want Meppel grossierde in de grachten. Schippers konden zelfs naast de kerk aanleggen! Over dat water kun je inmiddels lopen, want het is tientallen jaren geleden gedempt en van Wetering omgedoopt in Kerkplein. Ook de Gasgracht, de Woldstraatgracht, de Brouwersgracht en de Vleddergracht verdwenen tussen 1900 en 1920 van de kaart. Daarna kon je nog een paar jaar via de Hoogeveense Vaart door het centrum varen, maar vanaf 1964 was ook dat verleden tijd. En sindsdien moeten we met een boog om de stad heen, door een stuk kanaal waar in ieder geval de binnenvaart blij mee is.

De Canicula Meppel — Op dit kaartje van Topotijdreis.nl kun je zien dat je rond 1915 nog dwars door Meppel kon varen

Konvooi van honderd schepen

Ben je de grote-omleidings-bocht eindelijk voorbij, dan kom je in de Hoogeveense Vaart tot aan Hoogeveen drie sluizen tegen. Dat zijn een heel stuk minder dan de dertien aan het begin van de zeventiende eeuw. Het was dan ook een heel gedoe voor de schippers, die met hun pramen vanuit de Drentse Venen de tocht naar Meppel ondernamen. Om naar boven- of beneden te schutten werd het hele stuk tussen twee sluizen – of verlaten – verhoogd of verlaagd. Er werd gevaren in konvooien van soms wel honderd schepen en het ging er af en toe behoorlijk ruig aan toe, volgens dit ooggetuigeverslag:

Koemelksters gemolesteerd

“Dat vlotenvaren was toen een grote bende. De boeren waren huiverig voor de vloot. Koeien werden uitgemolken, koemelksters gemolesteerd, groenten geroofd enz. enz. Dat kon vanzelf ook niet anders. 200 man bij elkaar, iedereen bracht zijn ondeugden mede. De baas van ’t Schut, dat was de vader van Arend Steen van de Oude Kolk (= Veenesluis), die moest altijd mee naar Meppel, en kon er de orde altijd lang niet inhouden, want het duurde soms een week eer men te Meppel was, soms nog langer.”

De Canicula Rogatsluis — De Rogatsluis wordt bediend vanuit Hoogeveen

Wat je niet ziet in de video

Al werden de Hoogeveense Vaart en z’n Verlengde gegraven voor het vervoer van turf, het water kwam ook in later jaren goed van pas bij de opkomst van de aardappelmeelindustrie. De fabrieken stonden vooral in Drenthe en Groningen en dat had alles te maken met het veen. Want het bleek uitmuntend aardappelen verbouwen op die uitgegraven grond. Precies tegenover de plek waar wij de middagpauze van de brugwachters uitzitten, in Veenoord, stond zo’n fabriek langs het kanaal: Excelsior. Handig voor het verladen van schepen, maar ook om het afvalwater in te lozen. En dat was niet zomaar afvalwater.

Aardappelmeelfabriek Excelsior in 1953. Foto: Beeldbank Groningen CC BY 4.0

Smerige boel

Want de eiwitten die vrij kwamen bij het verwerken van de aardappelen bleven drijven en gingen rotten. De zwavelwaterstof die daarbij vrijkwam zorgde voor een lucht die niet te harden was. Bovendien trok het eiwitschuim gist, schimmels en bacteriën aan, die gevaarlijk waren voor het drinkwater. En alsof dat nog niet genoeg was, zorgde de zwavelwaterstof voor een zwarte aanslag op gebouwen in de naaste omgeving. Het was er, kortom, een ontzettende smerige boel. In de jaren negentig van de vorige eeuw werden de meeste fabrieken gesloten. Ook Excelsior is inmiddels verdwenen. Je kunt er nu opslagruimte huren, zagen we terwijl we naast het, keurig door Arie gladgeschoren gras, lagen te wachten totdat de brugwachters waren uitgegeten.

De Canicula Vervuild Pekelderdep door strokartonindustrie — Schepen worstelden zich door de vervuilde Veenkoloniale kanalen. Foto: Veenkoloniaal Museum

Onbekend IJsselmeer-eiland

Aan de andere kant van Nederland, in het IJsselmeer voor de kust bij Andijk, ligt het bij veel watersporters onbekende vogeleiland De Kreupel. Het was ooit een ‘echt’ eiland, maar verdween in de loop van de tijd onder water. In 2004 werd de ondiepte opgespoten met zand uit de vaargeul Amsterdam-Lemmer en werd het opnieuw een eiland. Het bestaat uit twee kale zandplaten met er omheen een archipel van kleibultjes, waar vogels kunnen broeden, rusten en ruien. Vooral kokmeeuwen, zwartkopmeeuwen en visdieven zijn er te zien, maar ook duizenden zwarte sterns en aalscholvers vliegen rond en maken een geluid dat het een lieve lust is. Het eiland zelf is niet toegankelijk, maar je mag wel met een bootje aanleggen en de vogels bekijken vanuit een uitkijkhut.

Vogeleiland afgesloten?

Is het ook iets voor jou om er een kijkje te nemen? Dan is het een goed idee om dat voor het eind van het vaarseizoen te doen. Afgelopen jaar raakten de aanlegsteigers zwaar beschadigd door stormen en hoge waterstanden. Inmiddels is een deel hersteld, maar over de kosten wordt flink gesteggeld tussen beheerder Staatsbosbeheer en eigenaar Rijkswaterstaat. Komen ze er niet uit, dan is het over en uit met de pret en wordt het eiland helemaal afgesloten. Lukt het jou deze zomer niet meer om de trip te maken? Dan kun je nog altijd deze video bekijken waarin we onder een strakblauwe hemel met onze Canicula aanleggen langs het eiland. We waanden ons in de Cariben! Trouwens, over muggen gesproken… gelukkig staken ze niet!

Bekijk hier onze vaartocht van Stavoren naar Medemblik, waarbij we onderweg vogeleiland de Kreupel aandoen

Liefde voor varen

Mensen vragen ons wel eens waar onze liefde voor varen vandaan komt. Dat danken we aan de Jantine. Want lang voordat we zelf een boot kochten, mochten we elk jaar mee met het motorjacht van onze vriend Jan. We voeren heel Friesland door, eerst met één baby, later met de tweede. En het was varen in stijl, want de Jantine is niet zomaar een schip. Ze werd ooit ontworpen door de vermaarde jachtwerf De Vries-Lentsch uit Nieuwendam, in opdracht van de familie Halbertsma uit Grou, de grootouders van Jan. Hij erfde het schip in 1992 en sinds die tijd varen we dus al mee, al kwam er natuurlijk wat de klad in na de komst van de Canicula. En het zal er waarschijnlijk ook niet meer van komen, want Jan heeft vanwege zijn leeftijd het familie-erfstuk in de verkoop gezet. Een gouden kans voor de liefhebber!

Lees meer: ‘Een historisch schip dat u het Piet Hein-gevoel bezorgt’

Abonneren op ons YouTubekanaal?

Onze vakantie zit er alweer op, maar gelukkig hebben we nog veel video’s te maken die ons aan de reis herinneren. En natuurlijk laten we jullie meegenieten! In de volgende film varen we vanuit Nieuw-Amsterdam over de Veenvaart met z’n befaamde sluizen via het Veenpark naar Ter Apel. Over een week of vier is die klaar. Met een klik op onderstaande banner kun je je abonneren op ons YouTubekanaal, dan zie je de nieuwste video’s meteen.

Het is helemaal gratis en dat blijft ook zo! En heb je geen zin meer om ons te volgen? Dan kun je je net zo snel weer afmelden!